Eo Orzeszko, Eliza Marta

s [ Pobierz całość w formacie PDF ]

frunton kaj diris al si: mi ne povas! Levi�ante, kombante siajn
longajn silkecajn harojn, surmetante la malnovi�intan fune-
bran veston, preparante matenan trinka�on, por la infano kaj
e� parolante kun Janjo, �i �iam havis la saman penson en la
kapo: �u li akceptos mian laboron a� ne akceptos? �u mi ka-
pablas plenumi tiajn laborojn a� �u mi ne kapablas? Amas,
ne amas murmuretadis la �arma Gretchen; de�irante la�vi-
ce la ne�oblankajn folietojn de kampa astro; kapablas, ne
kapablas meditadis la malri�a virino, ekbruligante sur la ka-
meno du malgrandajn lignopecojn, kuirante la mizeran man-
�a�on, balaante la malgajan �ambreton kaj alpremante al la
brusto sian palan amatan infanon. Kiu povus difini kun ple-
na certeco, en kiu el la du demandantaj virinoj ku�is pli pro-
funda, pli terura dramo, kiun el ili la sorto per sia respondo
estis pli kruele frakasonta, kiu el ili estis pli malfeli�a kaj pli
dan�ere minacata malgra� sia tre malgranda postulemeco?
�irka� la unua horo posttagmeze Marta estis denove sur
la trotuaro de la strato Krakowskie Przedmiescie. Ju pli �i al-
proksimigis al la celo de sia irado, des pli �i malrapidigis siajn
pa�ojn. Jen �i estis jam anta� la pordo de la librejo, kaj tamen
�i ne eniris; �i faris kelke da pa�oj flanken, apogis sin per la
174
MARTA
eLIBRO
mano al la balustrado, kiu �irka�is unu el la belegaj palacoj,
kaj staris dum momento kun kapo klinita.
Nur post kelke da minutoj �i transiris la sojlon, malanta�
kiu atendis �in �ojo a� malespero. �i tiun fojon krom la mas-
tro de la magazeno en la librejo estis nejuna homo kun okul-
vitroj, kun kalva kapo, kun granda viza�o distingi�anta per
lar�aj kaj �velformaj vangoj. Li sidis en la profundo de la
granda salono super kelkaj dekoj da volumoj dis�etitaj sur
granda tablo kaj tenis libron en la mano. Marta ne donis e�
la plej malgrandan atenton al la nekonata homo, �i preskau
lin ne vidis. �iuj fortoj de sia spjrito koncentri�is en �iaj oku-
loj, kiuj tuj de la sojlo renkontis la viza�on de la libristo kaj
kvaza� alglui�is al �i. La libristo �i tiun fojon sidis malanta�
la skribtablo kaj legis gazeton. Anta� li ku�is rulpaketo da pa-
pera�o. Marta rekonis sian manuskripton kaj eksentis tremon,
kiu trakuris �in de la kapo �is la piedoj. Kial tiu manuskrip-
to trovi�is �i tie kaj estis kunvolvita tiamaniere, kvaza� �i es-
tus tuj fordonota al iu? Eble la libristo intencas iri tuj al la
presejo kaj tial li metis anta� si la kajeron? eble li �in ankora�
ne legis, li ne havis tempon? & �iuokaze �i ku�as �i tie ne por
tio, ke oni �in redonu al tiu, kiu pasigis super �i kelkajn de-
kojn da noktoj, ekamis �in, eldorlotis �in, en�losis en �in sian
plej karan esperon & la solan esperon! Ne, tiel ne povas esti!
�i tiuj pensoj kvaza� garbo da fulmoj trakuris la kapon de
Marta.
xi alpa�is al la libristo, kiu levigis kaj, �etante rigardon sur
la trovi�antan en la magazeno nejunan homon, etendis al �i
la manon. Marta rimarkis lian �enatecon, sed �i pensis, ke la
ka�zo de tio estas la �eestado de flanka persono. Tamen tiu
lasta �ajnis tute enprofundigita en la legadon; de la loko, sur
175
MARTA
eLIBRO
kiu kontra� la libristo staris Marta, la nekonatulon apartigis
interspaco de dekkelke da pa�oj.
Marta profunde ekspiris kaj demandis malla�te:
�u vi tralegis mian manuskripton?
Mi tralegis, sinjorino, respondis la libristo & Pro Dio!
kion povas signifi tiu sonado de la vo�o, per kiu li eldiris siajn
vortojn? En la malaltaj tonoj de lia vo�o sonis kvaza� mal-
kontenteco, mildigata de sincera kompato!
Kian do sciigon mi ricevas de vi? demandis la virino
ankora� pli malla�te ol anta�e, kaj kun retenita spirado, kun
lar�e malfermitaj okuloj �i stre�e rigardis la viza�on de la li-
bristo. Ho, ke �ia vido montri�u erara! Sur la viza�o oni po-
vis vidi konfuzon, ligitan kun tiu sama kompato, kiu sonis en
la vo�o!
La sciigo, sinjorino, komencis la libristo duonvo�e kaj
malrapide, la sciigo estas nefavora & tio min doloras, tre
doloras, ke mi devas tion diri al vi & sed mi estas eldonisto,
respondeca anta� la publiko, mi estas industriisto, devigata
gardi miajn interesojn. Via laboro posedas multe da bonaj
flankoj, sed & �i ne ta�gas por presado &
La bu�o de Marta iom ekmovi�is, tamen �i eligis nenian
sonon. La libristo, post momenta silento, dum kiu li videble
ser�is en sia kapo vortojn konformajn al la situacio, komen-
cis paroli.
Dirante, ke via traduko ne estas sen certaj bonaj flankoj,
mi diris la veron; e� plie, se mi havas la rajton rigardi min kiel
kompetentan, mi povas diri kun certeco, ke vi posedas vide-
blan talenton por la plumo. Via stilo donas sufi�e fortan pru-
von de tiu talento, �i estas kerneca, vigla, en multaj lokoj ple-
na de vervo kaj de fajro. Sed & kiom mi povis vidi el via la-
176
MARTA
eLIBRO
boro, tiu via senduba talento restas en stato & pardonu al mi
la esprimon & en stato rudimenta, neprilaborita. Al via talen-
to mankas la apogo de lernado, mankas la helpo, kiun povas
doni nur la sciado de la tekniko de verkado. La amba� ling-
vojn, kun kiuj vi �i tie havis aferon, vi konas tro malmulte, por
ke vi povu manovri kun ili tiel, kiel postulis la objekto kaj la
scienca nomenklaturo. E� plie, granda parto de la alta lite-
ratura lingvo, kiu uzas multe da esprimoj ne ekzistantaj en la
�iutaga vivo, estas al vi videble tre malmulte konata. De tio
venas la oftaj inter�an�oj de vortoj, ne�usteco de la esprimoj,
neklara�oj kaj stilaj konfuza�oj. Per unu vorto, talenton vi ha-
vas, sed vi lernis tro malmulte, kaj la arto de verkado, e� se �i
volas limi sin nur per farado de tradukoj, nepre postulas cer-
tan sufi�e vastan amplekson da farita lernado, certan sufi�e
ampleksan sciadon komune sciencan kaj speciale teknikan &
Dirinte �ion �i tion, la libristo silenti�is, kaj nur post kel-
ka momento li diris plue:
Tio estas la tuta vero, kiun mi eldiris al vi kun doloro.
Kiel via konato, mi beda�ras, ke vi ne akiris la deziratan de vi
povon labori; kiel homon, tio min afliktas, ke vi ne prilabo-
ris sufi�e vian talenton. Vi posedas talenton senduban, estas
nur domage, ke vi ne lernis pli multe, pli vaste, pli fundamen-
te &
�e la lasta vorto la libristo prenis de la tablo la paperan
rulpaketon kaj volis doni �in al Marta. Sed �i ne etendis la
manon, ne faris e� la plej malgrandan movon, �i staris rekte,
rigide, kvaza� �toni�inta, kaj nur sur �iaj palaj lipoj tremis
stranga rideto. Tio estis unu el tiuj ridetoj, kiuj estas milio-
noble pli mal�ojaj ol larmoj, �ar oni vidas en ili spiriton, kiu
komencas moki sin mem kaj la mondon. La vortoj de la libris-
177
MARTA
eLIBRO
to, kiu ju�is la literaturan laboron de Marta, estis preska�
la�vorta ripeto de la vortoj de la literaturisto, kiu anta� kel-
ke da monatoj elparolis verdikton pri �ia desegnado. Krede-
ble �i tiu egaleco estis la ka�zo de la konvulsia rideto, kiu
ektu�is la tremantajn lipojn de la virino.
�iam tio sama! �i murmuretis post momento, poste �i
klinis la kapon kaj diris pli la�te: Dio mia, Dio, Dio!
�i tiu ekkrio, kiu elsaltis el �ia bu�o, estis rapida, obtuza,
sed kor�iranta. xi do ne sole ploris anta� atestantoj, sed �i e�
�eme kriis. Kio do fari�is kun �ia anta�a fiereco kaj stoika
sindeteneco? �i tiuj ecoj, kiuj trovi�is en la karaktero de Mar-
ta, parte fandigis en la iom post iom akirata alkutimi�o al
sen�ese suferataj humiligoj, tamen ili restis ankora� en tia
kvanto, ke post dekkelke da sekundoj �i sukcesis levi la ka-
pon, reteni la larmojn sub la palpebroj kaj ekrigardi la libris-
ton per rigardo sufi�e klara. �i tiu rigardo esprimis petegon,
ho ve, denove petegon, sekve humiligon!
Sinjoro, �i diris, vi estis por mi tiel bona, kaj se mi ne
povis profiti de via boneco, tio estas jam mia kulpo &
xi haltis subite. xia rigardo farigis vitreca kaj retirita inter-
nen. �u mia? �i ekmurmuris tre malla�te per tono de de-
mando. �i tiun demandon �i faris videble al si mem; la socia
problemo, kies unu el la reprezentantoj kaj viktimoj �i estis, [ Pobierz całość w formacie PDF ]